Wyobraź sobie, że masz do wyboru dwa skarbce. Jeden to ogromny, stalowy sejf, pełen najnowszych zabezpieczeń, ale jednocześnie szeroko znany, analizowany przez najlepszych specjalistów od włamań i regularnie testowany pod kątem słabych punktów. Drugi to stary, skrzypiący kufer, prawie zapomniany, o którym nikt już nie pamięta, jak go otworzyć, a tym bardziej, co w nim jest. Paradoksalnie, ten drugi może okazać się trudniejszy do sforsowania, nie dlatego, że jest lepiej zabezpieczony, ale dlatego, że nikt nie traci czasu na próby jego otwarcia. Czy zatem archaiczny system operacyjny, taki jak CP/M, działający na procesorze Z80, może być w obecnych czasach bezpieczniejszy od starzejącego się, ale wciąż obecnego w wielu systemach Windows XP? To pytanie prowokuje do głębszej analizy.

Architektura i podatności: Dwa światy

Windows XP, pomimo oficjalnego zakończenia wsparcia przez Microsoft, wciąż pozostaje obecny w wielu systemach, zwłaszcza w przestarzałym sprzęcie przemysłowym lub wbudowanym. Jego architektura, choć solidna jak na swoje czasy, jest dobrze poznana przez hakerów. Istnieją tysiące znanych luk bezpieczeństwa i exploitów, które można wykorzystać do zdalnego przejęcia kontroli nad systemem. Regularnie pojawiają się nowe odkrycia dotyczące niezapłatanych błędów, które stwarzają potencjalne zagrożenie. Ponadto, złożoność systemu XP – mnogość usług, sterowników, bibliotek – stanowi ogromne pole do poszukiwania i wykorzystywania podatności.

Z drugiej strony, CP/M, system operacyjny opracowany w latach 70. XX wieku, działa na zupełnie innej zasadzie. Jest to system jednozadaniowy, o bardzo prostej architekturze. Nie ma zaawansowanej ochrony pamięci, mechanizmów izolacji procesów ani złożonych protokołów sieciowych. Z punktu widzenia współczesnego programisty zajmującego się bezpieczeństwem, to istny koszmar. Jednak, i tu tkwi sedno sprawy, jego prostota jest jednocześnie jego siłą. Niewielka baza kodu oznacza, że potencjalnych luk jest po prostu mniej.

Co więcej, CP/M nie posiada wbudowanych funkcji sieciowych w standardowej konfiguracji. Oznacza to, że potencjalny atakujący musiałby najpierw fizycznie dostać się do systemu lub zainstalować i skonfigurować dodatkowe oprogramowanie do komunikacji sieciowej, co samo w sobie stanowiłoby wyzwanie i pozostawiło ślady. Brak popularnych protokołów i standardów komunikacji utrudnia zdalne wykorzystanie ewentualnych luk.

Realne zagrożenia: Popularność kontra obskurność

Kluczowym czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo systemów operacyjnych jest ich popularność. Windows XP, pomimo swojej starości, był przez lata najpopularniejszym systemem operacyjnym na świecie. Dlatego też, był i wciąż jest celem ataków. Hakerzy inwestują czas i zasoby w poszukiwanie luk w XP, ponieważ wiedzą, że istnieje duża baza potencjalnych ofiar. Nawet jeśli system jest zabezpieczony firewallem i programem antywirusowym, zawsze istnieje ryzyko, że użytkownik kliknie w złośliwy link lub pobierze zainfekowany plik. Phishing, inżynieria społeczna, drive-by downloads – to tylko niektóre z metod wykorzystywanych do kompromitacji systemów XP.

W przypadku CP/M sytuacja jest zupełnie inna. System ten jest obecnie używany przez bardzo małą grupę entuzjastów i hobbystów. Nie ma praktycznie żadnego ekonomicznego powodu, by ktoś inwestował czas i pieniądze w szukanie luk w CP/M i tworzenie exploitów. Po prostu nie ma z tego żadnego zysku. Nawet jeśli ktoś odkryje lukę w CP/M, prawdopodobnie nie znajdzie wystarczającej liczby systemów podatnych na atak, by uzasadnić poniesione koszty. Dlatego też, CP/M, mimo swoich technicznych słabości, zyskuje na braku zainteresowania ze strony przestępców.

To trochę jak z zamkiem na odludziu. Może i jest stary i zniszczony, ale ponieważ nikt tam nie chodzi, ryzyko włamania jest minimalne. Paradoksalnie, obskurność może być formą ochrony.

Scenariusze ataków: Co może pójść nie tak?

Rozważmy teraz konkretne scenariusze ataków na oba systemy. W przypadku Windows XP, atakujący może wykorzystać znaną lukę w przeglądarce Internet Explorer lub w oprogramowaniu Java, by zdalnie przejąć kontrolę nad systemem. Może zainstalować keyloggera, wykraść hasła i dane osobowe, a nawet wykorzystać system do ataków na inne cele w sieci. Atak może być przeprowadzony automatycznie, za pomocą botnetu, który skanuje sieć w poszukiwaniu podatnych systemów.

W przypadku CP/M, scenariusze są bardziej ograniczone. Najbardziej prawdopodobny atak to fizyczny dostęp do systemu i próba zainfekowania go za pomocą dyskietki. Atakujący musiałby znać specyfikę systemu CP/M, w tym format plików wykonywalnych i sposób działania poleceń. Mógłby spróbować podmienić ważne pliki systemowe lub zainstalować trojana, który będzie kradł dane lub powodował uszkodzenia. Jednak, nawet w takim przypadku, zasięg ataku byłby ograniczony do jednego systemu. Nie ma możliwości zdalnego rozprzestrzeniania się wirusa CP/M na szeroką skalę, jak w przypadku Windows XP.

Innym potencjalnym scenariuszem dla CP/M jest atak typu denial of service (DoS), polegający na zablokowaniu dostępu do systemu poprzez zasypanie go ogromną ilością danych lub wywołanie błędu, który powoduje zawieszenie się systemu. Jednak, nawet taki atak byłby trudny do przeprowadzenia zdalnie i miałby ograniczony zasięg.

Paradoks bezpieczeństwa

Podsumowując, odpowiedź na pytanie, czy CP/M na Z80 może być bezpieczniejszy niż Windows XP, nie jest jednoznaczna. Z czysto technicznego punktu widzenia, Windows XP posiada znacznie więcej zabezpieczeń i mechanizmów obronnych niż CP/M. Jednak, XP jest także znacznie bardziej skomplikowany i posiada ogromną bazę luk bezpieczeństwa, które są aktywnie wykorzystywane przez hakerów. CP/M, z drugiej strony, jest prosty i mało popularny, co czyni go mniej atrakcyjnym celem dla ataków. Jego obskurność i brak zainteresowania ze strony przestępców stanowią paradoksalnie jego największą zaletę.

Dlatego też, w niektórych przypadkach, CP/M może być faktycznie bezpieczniejszy niż Windows XP. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy system jest odizolowany od sieci i nie jest używany do przechowywania wrażliwych danych. W takim przypadku, ryzyko ataku na CP/M jest minimalne. Natomiast, jeśli system XP jest podłączony do Internetu i używany do przeglądania stron internetowych lub odbierania poczty elektronicznej, ryzyko infekcji jest znacznie większe. Ostateczna ocena bezpieczeństwa zależy więc od konkretnego kontekstu i sposobu użytkowania systemu.

Warto jednak pamiętać, że żaden system operacyjny nie jest w 100% bezpieczny. Zawsze istnieje ryzyko, że zostanie odkryta nowa luka lub że użytkownik popełni błąd, który umożliwi atakującemu dostęp do systemu. Dlatego też, najważniejsze jest zachowanie ostrożności i stosowanie się do podstawowych zasad bezpieczeństwa, niezależnie od tego, jakiego systemu operacyjnego używamy. Czy to archaiczny CP/M, czy nowoczesny Windows, kluczem jest świadome korzystanie z technologii i minimalizowanie ryzyka.