Czy bezpieczeństwo przez ukrycie wystarczy dla CP/M? Lista potencjalnych wektorów ataku.
CP/M, system operacyjny dominujący w erze mikrokomputerów Z80, z pewnością nie znajduje się na celowniku współczesnych cyberprzestępców. Jego niszowa obecność, brak wsparcia i archaiczna konstrukcja skłaniają do pytania: czy rzeczywiście potrzebujemy się martwić o jego bezpieczeństwo? Czy bezpieczeństwo przez ukrycie (security through obscurity), czyli założenie, że brak popularności i wiedzy na temat systemu wystarczy, by odstraszyć potencjalnych atakujących, jest w tym przypadku wystarczające? Odpowiedź, jak zwykle, nie jest jednoznaczna, a ignorowanie potencjalnych zagrożeń może prowadzić do nieprzyjemnych niespodzianek. Poniżej przedstawiamy listę potencjalnych wektorów ataku na CP/M, które, choć mało prawdopodobne, w pewnych scenariuszach mogą stanowić realne zagrożenie. Porównując to do głównego tematu – bezpieczeństwa CP/M na Z80 w kontekście współczesnych zagrożeń, można zauważyć, że mimo iż Windows XP jest bardziej atrakcyjnym celem, to CP/M również nie jest całkowicie odporny, zwłaszcza jeśli mówimy o specyficznych, ukierunkowanych atakach.
Warto pamiętać, że bezpieczeństwo przez ukrycie nigdy nie powinno być jedyną linią obrony. To bardziej dodatek do prawdziwych zabezpieczeń, niż samodzielne rozwiązanie. A czy CP/M ma prawdziwe zabezpieczenia? Zobaczmy.
Potencjalne wektory ataku na CP/M – lista i analiza.
CP/M, ze względu na swoją prostotę i wiek, oferuje zaskakująco wiele potencjalnych punktów ataku. Poniżej przedstawiamy najistotniejsze z nich, wraz z oceną prawdopodobieństwa wykorzystania i potencjalnych skutków:
- 1. Infekcja przez zainfekowane dyskietki (lub obrazy dysków):
To chyba najbardziej oczywisty i historycznie udokumentowany wektor ataku. W czasach CP/M wymiana oprogramowania i danych odbywała się głównie za pośrednictwem dyskietek. Zainfekowana dyskietka, podpięta do systemu, mogła zainfekować inne dyski, a nawet sam system operacyjny. Choć współcześnie dyskietki są rzadkością, to obrazy dysków (.DSK) krążą w sieci. Złośliwe oprogramowanie ukryte w obrazie dysku, uruchomione przez użytkownika na emulatorze lub prawdziwym systemie CP/M, mogłoby dokonać niepożądanych modyfikacji. Prawdopodobieństwo takiego ataku jest niskie, ale skutki mogłyby być znaczące dla kolekcjonerów i entuzjastów, przechowujących cenne dane na starych nośnikach.
Dodatkowym aspektem jest możliwość ataku na sam emulator. Złośliwy obraz dysku mógłby wykorzystać luki w emulatorze, aby przejąć kontrolę nad host systemem operacyjnym. O ile bezpośredni atak na CP/M jest mało prawdopodobny, to atak na emulator, a przez niego na host, jest już bardziej realnym scenariuszem.
- 2. Wykorzystanie luk w oprogramowaniu użytkowym:
CP/M posiadał bogaty ekosystem aplikacji, od edytorów tekstu po arkusze kalkulacyjne i gry. Wiele z tych aplikacji, pisanych często przez hobbystów, mogło zawierać błędy programistyczne (np. przepełnienie bufora), które mogłyby zostać wykorzystane do uruchomienia złośliwego kodu. Scenariusz ataku wyglądałby następująco: użytkownik otwiera zainfekowany plik (np. dokument tekstowy) w podatnym programie. Błąd w programie pozwala na wykonanie kodu zawartego w pliku, a tym samym na przejęcie kontroli nad systemem.
Prawdopodobieństwo takiego ataku jest średnie, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że kod źródłowy wielu aplikacji CP/M jest dostępny, co ułatwia identyfikację potencjalnych luk. Skutki takiego ataku mogłyby być porównywalne do infekcji przez dyskietkę, czyli potencjalne uszkodzenie danych i infekcja innych nośników.
- 3. Atak na fizyczny dostęp do systemu:
W przypadku posiadania fizycznego dostępu do komputera z CP/M, możliwości ataku są znacznie większe. Można spróbować manipulować sprzętem, podmienić ROM BIOS, lub nawet wykorzystać znane luki w samym systemie operacyjnym (np. brak uwierzytelniania przy starcie). Prawdopodobieństwo takiego ataku jest wysokie, jeśli ktoś ma fizyczny dostęp do systemu, ale skutki mogą być ograniczone do danego komputera, chyba że atakujący zdobędzie informacje, które pozwolą mu na atak na inne systemy.
W kontekście bezpieczeństwa przez ukrycie, ten wektor ataku pokazuje jego słabość. Fizyczny dostęp omija wszelkie bariery programowe i pozwala na bezpośrednią ingerencję w system.
- 4. Wykorzystanie słabych haseł (jeśli istnieją):
W CP/M mechanizmy uwierzytelniania były bardzo proste, lub wręcz nie istniały. Jeśli system wykorzystywał hasła (np. do logowania do specyficznych aplikacji), to prawdopodobnie były one słabe i łatwe do złamania. Metody brute-force, lub wykorzystanie predefiniowanych list haseł, mogłyby pozwolić na uzyskanie nieautoryzowanego dostępu do systemu. Prawdopodobieństwo sukcesu takiego ataku jest wysokie, zwłaszcza jeśli system nie posiada żadnych mechanizmów blokujących próby logowania. Skutki zależą od uprawnień przypisanych do konta, które zostanie przejęte.
- 5. Ataki socjotechniczne:
Ataki socjotechniczne polegają na manipulowaniu użytkownikami, aby skłonili ich do wykonania określonych czynności, np. uruchomienia złośliwego programu, lub ujawnienia poufnych informacji. W kontekście CP/M, atakujący mógłby podszyć się pod innego użytkownika, lub firmę, i nakłonić ofiarę do otwarcia zainfekowanego pliku, lub podania hasła. Prawdopodobieństwo sukcesu takiego ataku zależy od umiejętności atakującego i naiwności ofiary. Skutki mogą być bardzo poważne, np. utrata danych, lub przejęcie kontroli nad systemem.
Warto zauważyć, że ataki socjotechniczne są skuteczne niezależnie od bezpieczeństwa samego systemu operacyjnego. Są one skierowane na człowieka, który jest najsłabszym ogniwem w łańcuchu bezpieczeństwa.
- 6. Atak na zasoby sieciowe (jeśli CP/M jest podłączony do sieci):
Choć CP/M nie był systemem domyślnie sieciowym, to istniały sposoby podłączenia go do sieci, np. za pomocą adapterów szeregowych i protokołów takich jak Kermit, czy XMODEM. Jeśli system CP/M jest podłączony do sieci (nawet współczesnej), staje się potencjalnym celem ataku. Można próbować wykorzystać luki w protokołach komunikacyjnych, lub w oprogramowaniu służącym do obsługi sieci, aby przejąć kontrolę nad systemem. Prawdopodobieństwo takiego ataku jest niskie, ze względu na ograniczone możliwości sieciowe CP/M, ale skutki mogłyby być poważne, zwłaszcza jeśli sieć, do której jest podłączony CP/M, zawiera również inne, bardziej krytyczne systemy.
Przykładem takiego ataku mogłoby być wysłanie specjalnie spreparowanego pliku przez protokół XMODEM, który wykorzystując błąd w implementacji protokołu, pozwala na wykonanie kodu na systemie CP/M.
- 7. Wykorzystanie luk w emulatorach Z80:
Wiele osób korzysta z emulatorów Z80, aby uruchamiać programy CP/M na współczesnych komputerach. Te emulatory, same w sobie, mogą zawierać luki bezpieczeństwa. Atakujący mógłby stworzyć złośliwy program CP/M, który wykorzystuje te luki, aby przejąć kontrolę nad host systemem operacyjnym, na którym działa emulator. To trochę jak koń trojański ukryty w programie CP/M.
Prawdopodobieństwo takiego ataku jest trudne do oszacowania, ponieważ zależy od jakości kodu emulatora i jego podatności na ataki. Jednak, skutki takiego ataku mogłyby być poważne, ponieważ atakujący mógłby uzyskać dostęp do danych i zasobów na współczesnym komputerze.
Podsumowując, bezpieczeństwo przez ukrycie w przypadku CP/M jest niewystarczające. Mimo, że system nie jest atrakcyjnym celem dla masowych ataków, to w specyficznych scenariuszach, np. w przypadku posiadania unikalnych danych na starym systemie, lub w przypadku podłączenia CP/M do sieci, może stać się celem ataku. Zabezpieczenie systemu powinno obejmować ostrożność przy korzystaniu z nieznanych dyskietek, unikanie uruchamiania nieznanego oprogramowania, oraz rozważenie odizolowania CP/M od sieci, jeśli to możliwe. A jeśli używasz emulatora, upewnij się, że jest on aktualny i pochodzi z zaufanego źródła. Pamiętajmy, że nawet staruszek CP/M może skrywać niebezpieczne tajemnice.
