Czy roboty-malarze w konserwacji dzieł sztuki oznaczają koniec pracy dla konserwatorów? Pomiędzy lękiem a nowymi możliwościami
W świecie sztuki, gdzie wiekowe płótna szepczą historie dawnych epok, a każdy pociągnięcie pędzla ma znaczenie, pojawienie się robotów-malarzy wywołało nie małe poruszenie. Czy te zaawansowane technologicznie maszyny rzeczywiście są w stanie zastąpić ludzkiego konserwatora, a tym samym zrewolucjonizować proces restaurowania i zabezpieczania bezcennych dzieł? A może to tylko kolejna, choć obiecująca, technologia, która znajdzie swoje miejsce w arsenale narzędzi używanych przez specjalistów?
Precyzja i powtarzalność: Mocne strony robotów w służbie sztuki
Roboty, nie da się ukryć, wykazują się niesamowitą precyzją i powtarzalnością. Są w stanie aplikować mikroskopijne warstwy farby, z dokładnością, która dla ludzkiej ręki jest po prostu nieosiągalna. To otwiera nowe możliwości w obszarach takich jak retusz drobnych ubytków, scalanie kolorystyczne i rekonstrukcja detali, które z upływem czasu uległy zniszczeniu. Wyobraźmy sobie sytuację, w której na obrazie widoczne są minimalne pęknięcia, niemal niewidoczne gołym okiem. Robot, zaprogramowany z odpowiednimi danymi, może delikatnie wypełnić te pęknięcia, przywracając dziełu dawny blask, bez ryzyka dalszych uszkodzeń. Co więcej, roboty są w stanie pracować bez zmęczenia i utraty koncentracji, co ma ogromne znaczenie przy długotrwałych i wymagających projektach. No i nie oszukujmy się – nie mają żadnych uprzedzeń. Oceniają obiektywnie, bazując na danych.
Konserwator – artysta, naukowiec, detektyw. Kompetencje trudne do zastąpienia
Jednak konserwacja dzieł sztuki to nie tylko kwestia technicznej precyzji. To proces wymagający ogromnej wiedzy, doświadczenia i intuicji. Konserwator musi być jednocześnie artystą, naukowcem i detektywem. Musi rozumieć historię powstania dzieła, użyte materiały i techniki. Musi potrafić rozpoznać oryginalne warstwy malarskie od późniejszych przemalowań. Musi ocenić stan zachowania dzieła i zaproponować odpowiedni plan działania, uwzględniając specyfikę każdego przypadku. To wszystko wymaga umiejętności krytycznego myślenia, kreatywności i zdolności do podejmowania decyzji w oparciu o niepełne informacje – cechy, których roboty, przynajmniej na obecnym etapie rozwoju technologicznego, nie posiadają. Myślę, że istotny jest również aspekt dotykowy – konserwator czuje dzieło sztuki, wyczuwa subtelne różnice w fakturze, ocenia stan podłoża. Tego robot na razie nie potrafi.
Zmiana podziału pracy: Roboty jako wsparcie, nie zastępstwo
Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest to, że roboty-malarze nie zastąpią konserwatorów, ale staną się ich cennym wsparciem. Będą mogły wykonywać powtarzalne i precyzyjne zadania, uwalniając konserwatorów od żmudnej, manualnej pracy. Dzięki temu konserwatorzy będą mogli poświęcić więcej czasu na analizę, planowanie i podejmowanie kluczowych decyzji dotyczących procesu konserwacji. Wyobraźmy sobie, że robot wykonuje żmudne czyszczenie powierzchni obrazu, usuwając warstwy brudu i werniksu, a konserwator nadzoruje ten proces, monitoruje postępy i interweniuje w razie potrzeby. Taki podział pracy pozwala na optymalne wykorzystanie zarówno możliwości technologii, jak i ludzkiej inteligencji.
Nowe umiejętności dla konserwatorów w erze robotyzacji
Wraz z wprowadzeniem robotów do pracowni konserwatorskich, zmienia się także profil kompetencji wymaganych od konserwatorów. Oprócz tradycyjnej wiedzy z zakresu historii sztuki, chemii i technik malarskich, konserwatorzy będą musieli zdobyć umiejętności programowania, obsługi i konserwacji robotów. Będą musieli nauczyć się, jak zaprogramować robota do wykonania konkretnego zadania, jak monitorować jego pracę i jak interpretować dane generowane przez systemy sensoryczne. Konieczne będzie również zrozumienie zasad bezpieczeństwa pracy z robotami. To oznacza, że edukacja konserwatorska będzie musiała ewoluować, aby uwzględnić te nowe wymagania. Studenci będą musieli zdobyć wiedzę z zakresu robotyki, programowania i sztucznej inteligencji, aby móc skutecznie współpracować z robotami w przyszłości. Trochę jak z fotografią – kiedyś, żeby zrobić zdjęcie, trzeba było znać się na chemii i procesach wywoływania. Teraz wystarczy smartfon. Ale żeby robić naprawdę dobre zdjęcia, nadal trzeba mieć oko i wyczucie.
Przyszłość konserwacji: Symbioza człowieka i maszyny
Podsumowując, roboty-malarze nie oznaczają końca pracy dla konserwatorów, ale stanowią szansę na rozwój zawodu i podniesienie jakości prac konserwatorskich. Kluczem jest znalezienie optymalnego modelu współpracy między człowiekiem a maszyną, w którym roboty będą wspierać konserwatorów w wykonywaniu powtarzalnych i precyzyjnych zadań, a konserwatorzy będą mogli skupić się na zadaniach wymagających wiedzy, doświadczenia i intuicji. Przyszłość konserwacji to symbioza człowieka i maszyny, w której technologia służy sztuce, a sztuka inspiruje technologię. I myślę, że to całkiem ekscytująca perspektywa, prawda?
